MUMtv.az: - “Bankirlər və hüquq-mühafizə orqanları yeni “yem” tapıblar. Qəribədir ki, bu, bank kreditləridir. Ona görə də heç bir halda bank borcunu ödədiyinizi təsdiq edən ödəniş sənədlərinizi tullamayın”, - deyə hüquqşünas və maliyyəçi Əkrəm Həsənov vətəndaşlara xəbərdarlıq edir.

“Ölkəmizdə qəribə hadisələr baş verir. Məsələn, bir vətəndaş 10 il əvvəl bank kreditini ödəyib, hətta bu barədə düşünməyi də unudub. Qəfil hüquq-mühafizə orqanlarına çağrılanda, orada hələ də banka borcu olduğunu öyrənir. Təbii ki, vətəndaş cavab verir ki, borcu çoxdan ödənilib və burada maraqlı şey başlayır - müstəntiq bunu təsdiq edən sənədlər tələb edir. Başa düşürsən, çox vaxt sənəd olmur, çünki heç bir vətəndaş bu kağızları ömürlük saxlamaz. “Əgər sənədlər yoxdursa, deməli, borcunu ödəməmisən” - müstəntiq ona cavab verir. Bəs bank bütün bu on il ərzində məhkəməyə müraciət etməyibsə, necə? Buna görə də siz günahkarsınız, çünki “onun işçilərindən biri ilə razılığa gəlmisiniz, "şapka" vermisiniz” və daha çox cavab variantları var”, - deyə mütəxəssis fikrini izah edir.

Belə sadə üsulla, bir gecənin içində hörmətli vətəndaş nəinki qərəzli borc ödəməyənə, həm də cinayətkar və borcluya çevrilir. Ya borcunu ödə, ya da cavab ver...

AYNA baş verənlər ətrafında Əkrəm Həsənovla həmsöhbət olub.

- Belə çıxır ki, krediti ödədikdən sonra belə, kredit götürənlərə gələcəkdə problem yaranacağına zəmanət verilmir və ödəniş sənədlərini daim hazır saxlamaq lazımdır?

- Təəssüf ki, belədir. Bu mövzunu əvvəlki illərdə dəfələrlə qaldırmışam. Borcun ödənilməsinin sübutu kimi borc alanların ödəniş sənədlərini nə qədər müddətə saxlamalı olduqlarını izah edirəm. Və həmişə izah etmişəm ki, kreditin müddəti bitən andan bankın müştərini ödəmədiyinə görə məhkəməyə vermək üçün düz üç il (məhdudiyyət müddəti) var. Ona görə də bütün hüquqşünaslar bu sənədləri ən azı üç il saxlamağı tövsiyə edirlər. Axı düşünürsən ki, borc ödənilib, sabah problemlər yarana bilməz. Ona görə də, təbii ki, kreditin ödənilməsi barədə bankdan arayış götürmək daha yaxşıdır. Amma bu, pullu xidmətdir - 5 manatdan 20 manata qədərdir, ona görə də insanlar bundan istifadə etməkdən çəkinirlər.

- Niyə banklar kreditlərini ödəmiş bütün müştərilərə avtomatik olaraq belə arayış vermirlər?

- Bir neçə aydan sonra, vaxtilə Mülki Məcəlləyə hazırladığım dəyişikliklər qüvvəyə minir. Bundan sonra banklardan belə arayışların pulsuz verilməsi tələb olunacaq. Bu arada, son vaxtlar bəzi bankların müştərilərinin çox maraqlı vəziyyətlə üzləşməsi halları daha tez-tez baş verir: onları hüquq-mühafizə orqanlarına çağırıb, məsələn, on il əvvəl hansısa banka borclu olduqlarını və ödəmədiklərini deyirlər. Buyurun, ödəyin. Sizə deyirlər ki, qeyri-qanuni kredit götürmüsünüz, baxmayaraq ki, təbii, bütün bunlar hüquq-mühafizə orqanlarının səlahiyyətlərinə aid deyil. Əgər müştəri borcunu ödəməyibsə, bank məhkəməyə müraciət etməlidir. Kreditin ödənilməməsində heç bir cinayət yoxdur. Bütün bunlar mülki qanunvercilik çərçivəsindədir.

Bu, yalnız sahibkarlara münasibətdə, əgər krediti başqa məqsədlərə xərcləyiblərsə, yaxud hansısa saxta sənədlərlə qanunsuz olaraq alıblarsa, cinayətdir. Bütün bunlar istehlak kreditlərinə aid deyil, yalnız biznes kreditləri - sahibkarlar və ya şirkətlər üçün keçərlidir. Kreditin uğursuzluğu ümumiyyətlə, cinayət deyil. Buna baxmayaraq, hüquq-mühafizə orqanları əməkdaşları vətəndaşlara zəng edir, 7-8 il əvvəl borcunu ödədiklərinə etiraz edəndə sənəd tələb edirlər.

- Bəs sənədlər artıq yoxdursa...?

- Təbii ki, sənədləri yoxdur, çünki heç kim onları ömür boyu saxlamır. Müştəri təbii olaraq, sual verir ki, bank hesab edirsə ki, borc ödənilməyib, bütün bu illər ərzində yazmayıb, iddia qaldırmayıb, məhkəməyə müraciət etməyib? Ona deyirlər ki, bankda kiminləsə müqavilə bağlamısan, ona görə də sənə heç nə göstərməyiblər.

Çox qəribə vəziyyətdir. Vətəndaşa deyirlər, ya ödə, ya da sənə iş açırıq. Allah bilir, hansı maddə ilə, çünki onlar hər hansı bir maddə ilə sıxışdıra və hətta saxtakarlıq maddəsi ilə iş aça bilərlər. Maddənin əhəmiyyəti yoxdur, çünki əslində cinayət tərkibi yoxdur. Amma bizim hüquq-mühafizə orqanları üçün bu, çətin deyil və kifayət qədər adi haldır. Onlar hər kəs üçün və hər hansı bir hadisə üçün iş aça bilərlər.

- Bankların adını çəkə bilərsinizmi - insanlar məhz harada belə vəziyyətlərə düşürlər?

- Mən məlum səbəblərdən bankların adlarını hər hansı bir həyəcan yaratmamaq üçün çəkmək istəmirəm. Amma bəzi banklarda belə hallar çoxdur. Bu, onu deməyə əsas verir ki, çox güman, kredit banka qaytarılıb, lakin o, sadəcə olaraq bu faktı rəsmiləşdirməyib və krediti bütün sonrakı illər üçün ödənilmiş kimi göstərib. Qəribədir ki, bütün bunlar nə bankları yoxlayan auditorlarda, nə də Mərkəzi Bankda sual doğurur. Ona görə də borc alanlara müraciət edirəm ki, ödəniş sənədlərini atmasınlar. Baxmayaraq ki, bir problem də var - belə ödəniş sənədlərinin keyfiyyəti aşağıdır və bir müddət sonra onlar yararsız hala düşür, yazılar silinir. Amma istənilən halda orada nə yazıldığını ekspertiza müəyyən edə bilər.

Amma yaxşı olar ki, krediti ödədikdən sonra bank və ya bank olmayan kredit təşkilatı ilə əlaqə saxlayıb və orada kreditin ödənildiyi barədə bir növ arayış əldə edəsən. Eyni zamanda, kredit tarixçəsi üçün vaxtaşırı kredit büroları ilə əlaqə saxlamalısınız. Xatırladıram ki, bunun üçün ASAN Xidmətə getmək lazımdır - orada belə bir xidmət mövcuddur və aktiv kreditlərin olub-olmadığını, bankın borcunuzu ödəmək üçün pulunuzu göndərib-göndərmədiyini görə bilərsiniz.

- Bəs banklar niyə hüquq-mühafizə orqanlarına müraciət edir - əgər qanuna görə bunu məhkəmə yolu ilə etməlidirlərsə?

- Məhkəmə iddiası qaldıra bilməzlər – orada deyəcəklər ki, iddia müddəti çoxdan keçib və çox güman ki, cinayətə cəlbetmə müddəti də keçib. Amma bizim hüquq-mühafizə orqanları üçün bütün bunlar problem deyil - onlar bu “cinayət”i “davam edən” adlandıra bilərlər. Çox güman ki, bu, öz sahiblərinin - menecerlərin, rəhbərliyin illərlə oğurladığı və ödənilmiş kreditlərin ödənilməmiş kimi göstərildiyi banklarda baş verir, bu pulları ciblərinə qoyurlar. İndi də hüquq-mühafizə orqanları vasitəsilə belə suallar qaldırılır.