Ötən gün Kanisib bəndindən suyun Qərbi Azərbaycan vilayətinin şimal-qərbindəki Urmiya gölünə nəqli üzrə milli layihənin birinci mərhələsi cümə günü işə başlayıb.

"MUMtv.az"ın IRNA-ya istinadən verdiyi məlumata görə, Kanisib bəndindən Urmiya gölünə suyun nəqli üçün uzunluğu 36 kilometr olan tunelin tikintisinə 2015-ci ildə başlanılıb.

Layihəyə 35 trilyon rial (təxminən 77 milyon dollar) xərclənib.

Birinci mərhələdə Urmiya gölünə hər il 300 milyon kubmetr suyun daxil olacağı proqnozlaşdırılır.

Növbəti İran təqvim ilində (martın 21-dən başlayaraq) istifadəyə veriləcək ikinci mərhələ suyun həcmini 600 milyon kubmetrə çatdıracaq.

Urmiya gölü 2000-ci illərdə qurumağa başlayıb və son bir neçə il ərzində müəyyən məqamlarda yenidən canlansa da, bu günlərdə ciddi təhlükə qarşısındadır.

Göl 5000-6000 kvadrat kilometr su səthi ilə Qərbi Asiyanın ən böyük gölü və dünyanın altıncı ən böyük Duz Gölüdür.

Urmiya gölünün dirçəldilməsi planının həyata keçirilməsini sürətləndirmək üçün bu yaxınlarda təxminən 5 trilyon rial (təxminən 11 milyon dollar) ayrılıb.

Göl Beynəlxalq Əhəmiyyətli Su-bataqlıqların Siyahısı, Ramsar ərazisi, eləcə də regionda təbiətin və mədəniyyətin qorunması və icmanın inkişafı məqsədi ilə qorunan ərazi olan YUNESKO-nun Ümumdünya Biosfer Qoruğu üçün nəzərdə tutulmuşdur.

Lakin son illər göldə su azalır. Su səthinin sahəsi 2013-cü ildə quraq mövsümün sonunda (bir dəfə böyük olan) orijinal ölçüsünün təxminən 80 faizi və eyni ilin yağışlı mövsümünün sonunda təxminən 70 faiz kiçildi.

Bərpa tədbirləri nəticəsində Urmiya gölünün səviyyəsi 1995-ci ildə 1278 metrə, 2005-ci ildə 1274 metrə, nəhayət, 2015-ci ildə 1270 metrə çatmışdır.

Tədqiqatlara əsaslanaraq və Urmiya Gölünün Bərpa Proqramının bəyanatına əsasən, qurumanın 18 faizi iqlim dəyişikliyi, 82 faizi isə su hövzəsinin su ehtiyatlarının düzgün idarə edilməməsi səbəbindən baş verib. İran Parlamenti belə deyib.

Urmiya gölünün suyunun səviyyəsi 2028-ci ilə qədər 1274,1 səviyyəsinə çatmalı idi.

Tədqiqatçılar başa düşdülər ki, Urmiya gölünün son 20 ildəki vəziyyəti tam olaraq yağışın olmaması ilə bağlı deyil ki, bu da insan faktorlarının payının daha çox olduğunu göstərir.

Mayami Universitetində iki iranlı tədqiqatçının Urmiya gölündə apardığı paleontoloji araşdırmalar göstərir ki, hətta 180 mm yağıntı düşəndə də göl qurumayıb və bu, gölün son illərdəki vəziyyətinə insan faktorlarının təsir göstərdiyini göstərir.

Urmiya gölünün qurudulmasında təbii amillərin payı 31 faizdir ki, bu da son iki onillikdə uzunmüddətli dövrlə müqayisədə yağıntıların 18 faiz azalması və temperaturun 1,5 dərəcə artması, insan faktorlarının payı isə 69 faizdir. faiz, bura kənd təsərrüfatının inkişafı və bəndlərin tikintisi və yeraltı su mənbələrindən çıxarılması daxildir.

Urmiya su hövzəsinin kənd təsərrüfatı sektoru üçün su sərfi miqdarı 4 milyon 699 milyon kubmetr, içməli, səhiyyə və sənaye üçün isə 588 milyon kubmetrdir.

MUMtv.az
Kamal Əsgərov