( Əvvəli ötən sayımızda )
Bəzən biz, yəni şüuru, ağlı olan hər kəs, ətrafımızda və içimizdə var olan şeylərin mahiyyəti, mənası və yaranışı ilə maraqlanır, görünən və görünməyənlərin arasındakı əlaqəni ortaya çıxarmağa şalışır, təbiət, cəmiyyət, yaradılış haqında fikirləşirik. Yəni dünya haqqında, dünyada baş verən hadisələr haqqında, onları yaradan və doğuran səbəblər haqqında istər-istəməz düşünür və bu barədə bizi maraqlandıran sualara cavab axtarırıq. Böyük filosof İmmunuel Kanta görə xarıcı aləm hisslər materiyasını verir,lakin bizim əqlimiz həmin materiyanı məkan və zamanda qaydaya salır, eləcə də anlayış hazərlayır ki, həmin anlayışın köməyi ilə biz təcrübəni başa düşürük. Bizim hisslərimizin səbəbi olan dünya özündə dərk edilməzdir. Yəni insan Ulu Tanrının ona verdiyi qədər dərk edir. Bu və digər məsələlər Dəniz Təbrizlini düşündürən, onu narahat edən, yaradıcılığının əsas mövzusuna çevrilən problemlər və fəlsəfi anlamlardır ki, bunlar da zaman- zaman şair və yazıçılarımızı, ziyalılarımızı, fikir və düşüncə sahiblərinin marağına səbəb olmuşdur. “ Yuxu” sərbəst şeiri də Dəniz Təbrizlinin məhz bu cür düşündürücü, insanı xəyyallar dünyasına şəkib aparan maraqlı poetik nümunələrdən biridir. İnsan yaşayır, fəaliyyət göstərir, qurub- yaradır, ictimasi- faydalı əməmklə məşğul olur, cəmiyyətimizin fəal üzvlərindən birinə çevrilir. Lakin onun özünün özəl həyatı, fikri, düşüncəsi, sevinci, kədəri, dərdi- qəmi var. Və onu əhatə edən, marağına səbəb olan obyektiv varlıqlar, həyat həqiqətləri, görünən və görünməyən qüvvəıər haqqında düşünmək, fikir yürütmək haqqı var. Hətda insan yatanda da fikirləşir, onu düşündürən, narahat edən məsələlər haqında dərin düşüncələrə, xəyallara dalır. “ Yuxu” şeiri də belədir. Şair yazır: “ Bir azdan yuxuluyacağam, Bəlkə də son dəfə yorğanı başıma çəkib özlədiklərimə ağlayacağam. Və son dəfə bəlkə yuxu görəcəyəm. Anam demişdi axşam, dünya heç nədir”.
Bu, zəiflik deyil. Zəif bir insanın sayaqlamaları deyil. Əsil həqiqətdir. Konkret və obyektiv həqiqəti əks etdirən bir reallıqdır ki, şairin qəlbini, ruhunu təlatümə gətirib özünü təcəssüm etdirir. Yuxunun özü deynin fəaliyyət formasının minimal səviyyəyə enməsini və ıtraf mühitlə reaksiyasının azalması ilə müşaiyyət olunan təbii fizioloji prosesdir. Məcburi yuxu canlıların bütün cinsi və zehni fəaliyyətini dayandırır. Amma Dəniz Təbrizlinin qəhrəmanı yatmır, narahatdır, köksündə planet sökdürən, qəlbini didib – pareçalayan fikirlər içərisində “son dəfə yorğanı başına çəkib özlədiklərinə ağlayır”, bozlayır. Mən burda çox dərinə getmək, detalara varmaq, nəyisə axıra qədər incələmək və beləliklə də diqq.tli və əziz oxucularımızın haqqına girmək istəmirəm. Bu, onların işidir, oxumaq, düşünmək, fikirləşmək və təhlil etmək... Hətta ola bilər ki, müəyyən bir fikir, söz üstündə müəlliflə oxucular arasında fikir ayrılığı yaranar. Bu da təbiidir, çünki elə-belə adi bir şeir, adi bir söz, fikir mübahisə yaratmaz, alternativ fikir doğurmaz. Əslinə qalsa Dəniz xanımın bəzi poetik nümunələrində düşündürücü cəhətlərlə yanaşı, fikir mübadiləsi aparmaq üçün əsaslar ola biləcək predmetlər və məqamlar da var. Mən bunu normal hesab edirəm və düşünürəm ki, hardasa bu, şairin uğurudur: oxunur, müzakirə olunur və etiraz edilir. Beləliklə də nəticədə oxucu mütaliə edir, düşünür, fəalıq göstərər.

N. MƏMƏRLİ.